Кілтті сөздер
ТДМ жүзеге асыру аудиті
экономикалық теңсіздік
шетелдік тәжірибе
теңсіздікті азайту саясатын бағалау
Дәйексөздерді қалай жазу керек
Аңдатпа
Мақалада дүние жүзіндегі үкіметтердің Тұрақты даму мақсаттарын (ТДМ) іске асыруын бағалау саласындағы шетелдік тәжірибе, сондай-ақ жеке ТДМ жүзеге асыру тиімділігіне аудит жүргізу тәжірибесі, атап айтқанда, ТДМ 10 «Елдер ішіндегі және арасындағы теңсіздікті азайту». Қазақстанда Тұрақты даму мақсаттарының орындалуына аудит жүргізілген жоқ, бірақ таяу болашақта тұрақты даму қағидаттарының стратегиялық жоспарлау мен басқарудың ұлттық жүйесіне енуіне байланысты Үкіметтің осы саладағы күш-жігерін бағалау және жеке ТДМ-ға қол жеткізудегі ілгерілеуін қадағалау мемлекеттік аудит арқылы да жүзеге асырылуы тиісті. ТДМ-ны ұлттық күн тәртібіне енгізудің әртүрлі кезеңдерінде ТДМ-ның орындалуы аудитінің екі түрін бөліп көрсетуге болады: 1) елдің мемлекеттік басқару жүйесінің ТДМ-ны іске асыруға дайындығына және ұлттық мақсаттардың тұрақты даму мақсаттарына сәйкестігіне аудит; 2) ТДМ-на қол жеткізу тиімділігінің аудиті (кешендегі барлық ТДМ-тар немесе жеке ТДМ-ның іске асырылуын бағалау басымдықтарын ескере).
Мақалада сонымен қатар INTOSAI, INTOSAI Даму бастамасы (IDI), INTOSAI Біліммен алмасу комитеті (KSC) және басқа серіктестердің ТДМ-ға жоғары сапалы аудиттерін жүргізу үшін әдістемелік қолдау көрсету бойынша іс-әрекеттері қарастырылады. Сондай-ақ, аудит мақсаттары, сұрақтары, аудиторлық қорытындылары және елдердің үкіметтері үшін аудиторлардың ұсыныстарын сипаттай отырып, Финляндия мен Бразилиядағы жоғары аудиторлық органдардың тәжірибесіне негізделген ТДМ-арды іске асыру аудиттерінің мысалдары талданған.
Ұлттық деңгейде келісілген ТДМ-ға аудит жүргізе отырып, жоғары аудиторлық органдар тұрақты даму үшін ұлттық үкіметтердің «Ешкімді артта қалдырмау» қағидасын қалай белсенді түрде ілгерілететінін тексере алады. Сонымен қатар, ТДМ 10 – теңсіздікті төмендету бойынша шаралардың орындалуына аудит осы инклюзивтілік қағидатын жүзеге асырумен тікелей байланысты. Осы баптың шеңберінде елдердің жоғары аудиторлық органдарының веб-сайттарында аудиторлық есептерінде теңсіздіктің әртүрлі өлшемдері мен көріністеріне байланысты ақпараттар жарияланған (табыс теңсіздігі, білім берудегі теңсіздік, гендерлік теңсіздік, тұрғын үйдегі теңсіздік және т.б.).
Мақалада ТМД жүзеге асыру аудитінің материалдарын зерделеу барысында ТМД-ны іске асырудағы мемлекеттік іс-қимылдарды сәтті жүзеге асыруға ықпал еткен және кедергі келтірген факторлар, сондай-ақ ТДМ орындалуы бойынша есеп беру және бақылау, мониторинг жүргізу тетіктерін бағалау критерийлері жүйеленді.